Adopcja jest długim, często uczącym cierpliwości procesem, który wymaga od przyszłych rodziców dużo poświęcenia i zaangażowania. Od podjęcia współpracy z ośrodkiem adopcyjnym do samej adopcji czeka ich daleka droga, dlatego warto przed podjęciem tak ważnej decyzji, poznać wszystkie procedury.

Jak podaje Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej: „Adopcja, inaczej przysposobienie (od łac.: adoptio oznacza przybranie, usynowienie), jest uznaniem dziecka innych rodziców, z którym nie ma więzi biologicznej, za własne. Ma ona nie tylko wymiar psychologiczny, lecz także prawny: powstałe w wyniku adopcji relacje łączące dziecko i jego nowych rodziców są tożsame z relacjami opartymi na więzach krwi i pochodzenia. Zarówno dziecko, jak i jego nowi rodzice, mają więc względem siebie takie same prawa i obowiązki, jakie istnieją między potomstwem a jego biologicznymi rodzicami.”. W procesie adopcyjnym najważniejsze jest dobro dziecka, dlatego też to rodzina jest dobierana do niego, a nie odwrotnie. Wydawałoby się, że to umniejsza rolę kandydatów na rodziców, tak jednak nie jest, gdyż przygotowanie do powstania nowej rodziny przebiega zawsze z poszanowaniem zarówno jednej, jak i drugiej strony. Według kodeksu rodzinnego i opiekuńczego istnieją trzy przesłanki, które wskazują na możliwość przysposobienia. Po pierwsze, muszą to być osoby posiadające pełną zdolność do czynności prawnych (to znaczy są pełnoletnie i nieubezwłasnowolnione), co po adopcji umożliwi im sprawowanie władzy rodzicielskiej. Po drugie, posiadają kwalifikacje osobiste (moralne i zdrowotne oraz stabilną sytuację materialną), które pozwolą w przyszłości na wywiązywanie się z obowiązków rodzicielskich. I po trzecie, uzyskały opinię kwalifikacyjną ośrodka adopcyjnego oraz świadectwo ukończenia szkolenia organizowanego przez ten ośrodek.
Droga do przysposobienia wiedzie przez ośrodek adopcyjny. Odgrywa on istotną rolę nie tylko na etapie przygotowania do adopcji i w jej trakcie, ale też po zakończeniu całej procedury, kiedy to rodzina zawsze może liczyć na potrzebne wsparcie. Co istotne, kandydaci mogą zwrócić się do dowolnego ośrodka adopcyjnego na terenie całego kraju, a ich wykaz można znaleźć w Biuletynie Informacji Publicznej. To właśnie jego wybór jest pierwszym krokiem do adopcji. Tam przyszli rodzice dowiadują się miedzy innymi tego: w jaki sposób to przebiega, czy mają predyspozycje do bycia rodzicami adopcyjnymi oraz na czym polega szkolenie. Podczas takiej rozmowy, prosi się także o złożenie wymaganych dokumentów, a są nimi: życiorys, zaświadczenie o zatrudnieniu i dochodach (ewentualnie opinia z miejsca pracy), odpis aktu małżeństwa (w przypadku osób nie pozostających w związku małżeńskim będzie to odpis aktu urodzenia, natomiast w sytuacji, gdy któreś z rodziców brało wcześniej rozwód, wymagana jest kserokopia wyroku rozwodowego), zaświadczenia lekarskie o ogólnym stanie zdrowia z adnotacją poświadczającą brak przeciwwskazań do opieki nad dzieckiem (lub zaświadczenie lekarskie z poradni zdrowia psychicznego), aktualne zdjęcie, kserokopia dowodu osobistego i zaświadczenie o niekaralności (o to ostatnie przyszli rodzice nie muszą się martwić, ponieważ to ośrodek adopcyjny sam występuje do odpowiedniego rejestru karnego w celu jego uzyskania). Ze względu na to, że ośrodki dbają o to, by kandydaci posiadali odpowiednie predyspozycje psychologiczne, aranżują rozmowy z psychologiem, który po przeprowadzeniu testów wydaje odpowiednią opinię. Następnie pracownik bada warunki, w jakich żyją przyszli rodzice. Jest to wywiad wewnątrzrodzinny, dlatego w trakcie tego badania nie angażuje się otoczenia i polega on przede wszystkim na oglądnięciu mieszkania, poznania trybu życia kandydatów oraz ich sytuacji rodzinnej. Ten etap kończy się decyzją Komisji Kwalifikacyjnej Ośrodka Adopcyjnego, która dopuszcza (lub nie) do dalszej procedury. Kolejny krok to bezpłatne szkolenie przygotowujące do roli rodzica adopcyjnego, które uzmysławia, jak trudne i odpowiedzialne jest to zadanie. Odbywa się ono w grupach, wśród innych kandydatów, jednakże każdy może skorzystać z indywidualnych porad psychologów i pedagogów. Minimalna długość szkolenia to 35 godzin dydaktycznych, z czego 5 powinny zajmować warsztaty z zakresu wzmacniania prawidłowej motywacji kandydatów do adopcji. Ponadto przyszli rodzice zapoznają się z aspektami prawnymi przysposobienia, formami pomocy państwowej, elementami rozwoju dziecka (jego zdrowiem, pielęgnacją), umiejętnościami wychowawczymi, a także uczą się wspomagania rozwoju dziecka z różnorodnymi problemami czy zaburzeniami. Podczas zajęć poruszana jest również problematyka jawności adopcji, to znaczy prawda o pochodzeniu dziecka. W trakcie szkolenia rodzice są cały czas obserwowani przez personel ośrodka, a po jego ukończeniu następuje formalna kwalifikacja kandydatów do przysposobienia dziecka podczas wydania decyzji komisji kwalifikacyjnej o pełnej akceptacji kandydatów na rodziców adopcyjnych. Co istotne, obowiązek posiadania świadectwa ukończenia szkolenia nie dotyczy kandydatów spokrewnionych lub spowinowaconych z dzieckiem lub sprawujących nad nim rodzinną pieczę zastępczą.
Wydana po szkoleniu decyzja staje się przesłanką do tego, aby ośrodek mógł przedstawić rodzicom dziecko. Przed bezpośrednim spotkaniem, kandydaci otrzymują dokumentację, która zawiera opis dziecka, jego charakteru, opinię lekarza i psychologa. Jest to ważne z tego względu, gdyż rodzice mogą wcześniej podjąć decyzję czy w ogóle chcą spotkać się z danym dzieckiem, nie robiąc przy tym zbędnej nadziei na adopcję. Dopiero po wyrażeniu takiej woli, ośrodek organizuje spotkanie, które odbywa się przy opiekunach danej placówki, a wszystko po to, by zapewnić komfort i bezpieczeństwo. Warto zaznaczyć, że wszystkie kolejne spotkania powinny odbywać się systematycznie w celu oswojenia i przyzwyczajenia do siebie.
Po nawiązaniu kontaktu z dzieckiem rodzice powinni złożyć wniosek do Sądu Rejonowego w Wydziale Rodzinnym oraz Wydziale dla Nieletnich o przysposobienie. Jeśli wszystkie formalności zostały spełnione, to na tym etapie dziecko przebywa już w domu rodziców adopcyjnych. Trwa to do czasu zakończenia rozprawy i otrzymania zgody od Sądu na zmianę pobytu dziecka. Po uzyskaniu zgody, należy udać się do urzędu stanu cywilnego w mieście urodzenia dziecka, w celu sporządzenia nowego aktu urodzenia.
Oczywiście, procedury we wszystkich ośrodkach adopcyjnych, mogą nieco się różnić od siebie, jednak ich trzon zawsze pozostaje taki sam i brane pod uwagę jest przede wszystkim dobro dziecka.

autor: Martyna Majewicz