Foto. Anna Wandzik
Cmentarz żydowski w Żarkach

W odróżnieniu od wielu innych polskich miast, Żarki pielęgnują pamięć o swych dawnych obywatelach żydowskiego pochodzenia W pobliżu ul. Polnej, na tzw. Kierkowie, zachował się jeden z obecnie największych i najciekawszych jurajskich cmentarzy żydowskich.

Foto. Anna Wandzik
Założony w 1821 r., był trzecim z kolei kirkutem w Żarkach, rozciągając się- po późniejszej rozbudowie – na powierzchni 1,5 ha. Inwentaryzacja z lat 1983-1985 odnotowała tu ok. 900 nagrobków. Wtedy też dzięki Eli Zborowskiemu, rodakowi żareckiemu, przewodniczącemu American and International Societies for Yad Vashem, cmentarz został uporządkowany i częściowo odnowiony – powstało m.in. lapidarium.

Foto. Anna Wandzik
Do dziś zachowało się kilkaset nagrobków z XIX i XX wieku.Najstarszy zidentyfikowany nagrobek pochodzi z około 1835 r. (data śmierci 1834 r.). Przez lata cmentarz był zaniedbany, jednak szczęśliwie większość nagrobków pozostała na swoich miejscach i nie uległa zniszczeniu. W południowo-wschodnim narożniku nekropoli wzniesiono murek o długości 35 metrów, do którego przytwierdzono fragmenty potłuczonych macew.Teren nie jest ogrodzony. W 2004 r. miłośnicy Żarek, samorząd miasta oraz Eli Zborowski podjęli starania o przeprowadzenie przez Katedrę Judaistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego naukowej inwentaryzacji kirkutu i wydanie jej w formie książkowej. Do chwili obecnej zachowało się ok. 700 nagrobków – w całości lub we fragmentach. Widać stojące i powalone stele (macewy), groby tumbowe i obramowane, resztki obelisków z piaskowca, wapienia, granitu, betonu; nie zachowały się nagrobki żeliwne. Podziwiać można bogatą symbolikę(np. niespotykany motyw gwiazdy 8- i 12-ramiennej), liternictwo i zdobienia. Unikatowe są inskrypcje hebrajsko-polskie, czy z arabskimi datami, które warto zobaczyć.

Maria Wandzik