Dla celów niniejszego artykułu została przyjęta kluczowa definicja prozdrowotnej edukacji żywieniowej sformułowana przez Barbarę Woynarowską, definiowana jako: „proces, w którym ludzie uczą się zastosowania w codziennej praktyce wiedzy o żywności i żywieniu, opartej na aktualnych i pewnych wynikach badań naukowych z uwzględnieniem indywidualnych potrzeb”1.

Edukacja odwołująca się do racjonalnego sposobu żywienia jest w związku z tym integralnym segmentem edukacji zdrowotnej. Przede wszystkim pośród jej celów przytacza się zdobycie adekwatnej wiedzy na temat żywności i żywienia, zdolności poszukiwania owej wiedzy, formowania umiejętności interpretacyjnych i krytycznej oceny informacji wywodzących się z różnorodnych źródeł, w szczególności z mediów i reklam. W głównej mierze wykształcanie prozdrowotnych zachowań żywieniowych, czyli podejścia w kwestii zaspokajania potrzeb żywieniowych (powiązanych z doborem produktów spożywczych, procedurą ich nabywania oraz przechowywania, organizacją zaplanowania posiłków oraz ich konsumpcji), wpływających korzystnie na rozwój, zdrowie i prawidłowe samopoczucie.
W szczególności kształtowanie sprawności poznawania sygnałów oraz objawów wypływających z własnego ciała, powiązanych ze spełnieniem potrzeb żywieniowych (czyli uczucie sytości, głodu, pragnienia, tycie, chudnięcie, dolegliwości brzuszne) oraz należytego na nie reagowania. Kolejno wykształcanie umiejętności konsumenckich, odnoszących się do analizowania informacji usytuowanych na etykietach produktów spożywczych (tj. data użyteczności do spożycia, wartość energetyczna, kompozycja składników odżywczych i zawartość pozostałych substancji zezwolonych w przemyśle spożywczym), jak również nabywania (kupowania) żywności z pewnych źródeł. Na zakończenie, wykształcanie zdolności rozsądnego gospodarowania żywnością, prawidłowego zorganizowania pracy w czasie sporządzania posiłków, a także estetycznego ich serwowania i konsumpcji23.
Edukacja żywieniowa odnosi się do ogółu jednostek we wszystkich etapach życia, jednakże mając na uwadze szczególne potrzeby żywieniowe i niezbędność przystosowania do nich zachowań żywieniowych. W tym względzie wyjątkowe potrzeby w zasięgu tej edukacji należą do dzieci oraz młodzieży (skupiając się zwłaszcza na zapachu, smaku, konsystencji produktów; estetycznym serwowaniu pożywienia oraz schludności miejsc, w których zachodzi ich konsumpcja; społecznym ujęciu spożywania posiłku razem z innymi; przystępności i kosztów naturalnych, zdrowych, świeżych produktów; procedurze wytwarzania, jak też rozprowadzania pożywienia). Odwołuje się do indywiduum o wzmożonym ryzyku chorób wynikających z niewłaściwych postaw żywieniowych i niedoborem wysiłku fizycznego oraz jednostki chorej, u których konieczna jest zmiana sposobu odżywiania4. Wykształcanie nawyków żywieniowych jest procedurą złożoną, zaczynającą się w okresie wczesnego dzieciństwa. Nie ulega wątpliwości, iż zachowania żywieniowe nabyte w domu rodzinnym będą procentowały w przyszłości. Dziecko rodzi się z umiejętnością naśladowania i często szuka wzorców, które pragnie przyswoić. „Należy podkreślić, że niezwykle istotne są postawy względem odżywiania przede wszystkim rodziców i opiekunów, bo to właśnie w nich kryje się prawdziwy autorytet, który będą powielać dzieci1.” – akcentuje nauczyciel i dietetyk, Dominika Bem.
Zakładając, że rodzice sami nie przywiązują istotnej uwagi do swojego żywienia, wszczepieniem dzieciom właściwych nawyków żywieniowych powinna przejąć inicjatywę w tym zakresie szkoła2. W Polsce edukację zdrowotną jako prawomocną wprowadzono po raz pierwszy do postawy programowej z dniem 15 maja 1997 roku3. W aktualnie obowiązującej podstawie programowej kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych zaaprobowano treści dotyczące edukacji żywieniowej w zakresie kształcenia zintegrowanego (klasy I-III) – „Żywność i Żywienie”4. Należy jeszcze uwzględnić, iż w obrębie edukacji przyrodniczej uwzględniono następujące szczegółowe treści nauczania, gdzie uczeń zna fundamentalne zasady racjonalnego odżywiania się; rozumie nieodzowność sprawdzania stanu zdrowia oraz stosuje się do zaleceń lekarza i lekarza dentysty5.
1. E. Syrek, K. Sitkiewicz-Borzucka, Edukacja zdrowotna, w: Wybrane obszary edukacji zdrowotnej. Odżywianie (dieta) jako element stylu życia. Edukacja zdrowotna w zakresie odżywiania, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2009, s. 133.
2.Tamże, s. 133 – 134.
3. E. Syrek, K. Sitkiewicz-Borzucka, Edukacja zdrowotna, w: Wybrane obszary edukacji zdrowotnej. Odżywianie (dieta) jako element stylu życia. Edukacja zdrowotna w zakresie odżywiania, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2009, s. 133-134.
4. Tamże, s.134.
5.J. Jaczewska-Schuetz, Kształtuj nawyki żywieniowe od dziecka, „Twój Junior” 2015, nr 4 (zima 2015) Wydawnictwo Lekarskie PZWL, s. 53.
6.E. Syrek, K. Sitkiewicz-Borzucka, Edukacja zdrowotna, w: Wybrane obszary edukacji zdrowotnej. Odżywianie (dieta) jako element stylu życia. Edukacja zdrowotna w zakresie odżywiania, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2009, s. 134.
7.Tamże, s. 127.
8.PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTAŁCENIA OGÓLNEGO DLA SZKÓŁ PODSTAWOWYCH, załącznik drugi [online], [dostępny: 19 lutego 2016], Dostępny w Internecie:
.
9. Tamże.
autor: FCD Dominika Bem – Gabinet Dietetyczny