Kiedy w XV wieku pewien słynny mieszkaniec Torunia obchodził swoje kolejne urodziny, zapewne nie pomyślał, że 547 lat później parlament RP uchwali ustawę, która ustanowi 19 lutego Dniem Nauki Polskiej. Dzień urodzin Mikołaja Kopernika został wybrany jako doroczna okazja, aby docenić wysiłki i osiągnięcia polskich naukowców.

W 2022 roku obchody Dnia Nauki Polskiej będą miały miejsce po raz trzeci. Konsorcjum Akademickie Katowice – Miasto Nauki pragnie przyłączyć się do wyrazów uznania dla naukowców i ich osiągnięć, jak również dla wszystkich pracowników nauki, którzy czynią te osiągnięcia możliwymi.

Konsorcjum Akademickie Katowice – Miasto Nauki

Tytuł Europejskiego Miasta Nauki 2024, który otrzymały Katowice, jest wyrazem uznania dla osiągnięć i potencjału śląskich uczelni, a zwłaszcza zrozumienia ich roli w transformacji regionu i poprawy jakości życia mieszkańców. Zaszczytne wyróżnienie, to szansa, aby zwrócić uwagę na nasze uczelnie, pozyskać środki na badania i inwestycje, podnieść jakość kształcenia, umocnić związki śląskich uczelni z nauką światową, a także uczynić z nauki i edukacji wyższej fundament rozwoju miast akademickich, metropolii i regionu.

Aby lepiej sprostać tym zadaniom, 7 uczelni publicznych, mających swoje siedziby w Katowicach, nawiązało partnerstwo strategiczne pod nazwą Konsorcjum Akademickie Katowice – Miasto Nauki, w skład którego wchodzą: Akademia Muzyczna im. Karola Szymanowskiego w Katowicach, Akademia Sztuk Pięknych w Katowicach, Akademia Wychowania Fizycznego im. Jerzego Kukuczki, Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach, Politechnika Śląska, Śląski Uniwersytet Medyczny, Uniwersytet Śląski w Katowicach.

Działając wspólnie, uczelnie są w stanie odpowiedzieć na najważniejsze i niezwykle złożone wyzwania cywilizacyjne, przed którymi stoi miasto i region. Są to m.in. ochrona zdrowia, transformacja energetyczna, technologiczna i społeczna po erze przemysłu ciężkiego, zmiany klimatyczne, cyfryzacja i cyberbezpieczeństwo, depopulacja oraz poprawa edukacji powszechnej.

W ramach swojej podstawowej misji uczelnie zrzeszone w konsorcjum kształcą 59 251 studentów na 747 kierunkach i specjalnościach. Edukację i badania prowadzi 6068 nauczycieli akademickich, których wspiera 1787 doktorantów i 4761 pracowników niebędących nauczycielami. W samym tylko 2021 roku studia w uczelniach Konsorcjum Miasto Nauki ukończyło 15055 osób.

W 2021 r. naukowcy tych uczelni pozyskali na prowadzone przez siebie badania blisko 161 mln zł, w przeważającej części z ponad 400 krajowych i zagranicznych grantów badawczych. Efekty swoich prac uczeni przedstawili w ok. 9 000 publikacji w roku ubiegłym.

Wiele z tych badań ma bezpośredni wymiar użyteczny i przynosi rozwiązania problemów, z którymi borykają się mieszkańcy regionu. Uczelnie konsorcjum systematycznie obejmują ochroną prawną wyniki prac badawczych. Tylko w 2021 r. na ich rzecz udzielonych zostało kilkaset praw własności przemysłowej, głównie patentów na wynalazki oraz praw ochronnych na wzory użytkowe.

Wyzwania środowiskowe

Troska o klimat i środowisko jest jednym z najpoważniejszych wyzwań regionu śląskiego, na który naukowcy starają się reagować. W 2019 roku pracownicy Politechniki Śląskiej opatentowali urządzenie do odpylania spalin z instalacji spalania małej mocy, opalanych węglem i biomasą, co przyczynia się do znacznego ograniczenia emisji spalin paliw stałych w urządzeniach grzewczych, zarówno w kotłach, kominach, jak i piecach. Ponadto naukowcy z tego ośrodka badają, m.in. wpływ powietrza wewnątrz pomieszczeń na zdrowie dzieci uczęszczających do przedszkoli w sezonie zimowym i wiosennym oraz zajmują się ochroną walorów przyrodniczych w planach zagospodarowania terenu.

Uniwersytet Śląski prowadzi regularne badania jakości powietrza, korzystając z mobilnego laboratorium, czyli balonu na ogrzane powietrze z umieszczoną w koszu aparaturą pomiarową, który często można zaobserwować na niebie południowej Polski nawet na wysokości 4 km. Genetycy z UŚ w odpowiedzi na drastyczne zmiany klimatu opracowują rozwiązania dla rolnictwa, np. jęczmień odporny na suszę i inne czynniki stresowe. Również humaniści z Uniwersytetu czynią starania o poprawę jakości naszego środowiska, m.in. dzięki włączaniu tematyki ochrony klimatu do programów kształcenia i edukacji we współpracy z państwami grupy wyszehradzkiej.

Akademia Wychowania Fizycznego im. Jerzego Kukuczki wspiera m.in. ekologiczną turystykę i mobilność, dzięki jednostce żeglugi śródlądowej, napędzanej silnikiem elektrycznym zasilanym z ogniw fotowoltaicznych.

Naukowcy z Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, w ramach konsorcjum dziewięciu partnerów z pięciu krajów Unii Europejskiej, przyczynili się do stworzenia spersonalizowanego wirtualnego asystenta energii eco-bot, który dostarcza konsumentom informacji o ich codziennym zużyciu energii oraz przedstawia indywidualne zalecenia w zakresie energooszczędności.

Pracownicy katowickiej Akademii Sztuk Pięknych promują użycie materiałów ekologicznych i technologii produkcji w duchu zrównoważonego rozwoju w ramach badań dotyczących rzemiosła i procesu wytwarzania produktów rzemieślniczych. W czasie Szczytu Klimatycznego ONZ COP 24 artyści prezentowali projekty wykonane z troską o ekologię w formie wystawy „Eco Design It. In Silesia!”.

Poprawa zdrowia i jakości życia

Katowicka Akademia Wychowania Fizycznego od 2018 r. realizuje projekt dla osób powyżej 45 r.ż. wspierający zdrowe starzenie się. Śląski Uniwersytet Medyczny zrealizował badania nad powstrzymaniem występowania nadwagi i otyłości u dzieci i młodzieży oraz analizował wpływ zanieczyszczeń wymienionych w Europejskim Planie Działań na rzecz Środowiska i Zdrowia na stan zdrowia społeczeństwa (m.in. metali ciężkich i zanieczyszczeń powietrza wewnątrz pomieszczeń). Jednym z patentów Uniwersytetu Śląskiego jest pochodna [60] fullerenu – substancja lecznicza mająca zastosowanie w terapii przeciwnowotworowej.

W czasie rozwoju pandemii COVID-19 naukowcy tworzyli rozwiązania ułatwiające walkę z koronawirusem. W Uniwersytecie Śląskim analizowano wpływ warunków atmosferycznych na wyniki bezdotykowego pomiaru temperatury osób wchodzących do budynków instytucji publicznych. Pracownicy Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach we współpracy z King’s College w Londynie oraz 30 innymi uczelniami z całego świata badali działania wspierające przedsiębiorców w czasie pandemii (w badaniu wzięło udział 150 polskich przedsiębiorców).

Śląski Uniwersytet Medyczny był realizatorem szkoleń dla fizjoterapeutów, farmaceutów i diagnostów laboratoryjnych z zakresu wykonywania szczepień ochronnych przeciw COVID-19, a także szkoleń dla lekarzy i pielęgniarek z zakresu tlenoterapii i wentylacji mechanicznej pacjentów z cechami niewydolności oddechowej. Ponadto ŚUM przeprowadził kompleksowe badanie populacji aglomeracji śląskiej pod kątem rozpowszechnienia i czynników ryzyka zakażenia wirusem SARS-CoV-2 w tym regionie (w badaniu wzięło udział blisko 6 000 mieszkańców z Katowic, Sosnowca i Gliwic). Grupa naukowców SUM, reprezentująca różne specjalności, napisała i wydała, pierwszą w Europie publikację przeznaczoną dla lekarzy pierwszego kontaktu na temat leczenia post covidu, z którym dziś boryka się tysiące Polaków.

Zespół pracowników Politechniki Śląskiej opracował system do wspierania diagnostyki obrazowej COVID-19 (CIRCA) na podstawie RTG płuc pacjentów, a także system indywidualnej izolacji pacjenta i ochrony personelu medycznego przed zakażeniem (MedShield) poprzez odizolowanie głowy pacjenta w czasie wykonywania zabiegów. Ponadto naukowcy tej uczelni we współpracy z firmą WAAM zaprojektowali również bramę odkażającą, którą wdrożono już w 15 placówkach medycznych na terenie kraju.

Kultura

Uczelnie pełnią rolę kulturotwórczą, m.in. poprzez projekty artystyczne o szczególnym znaczeniu, np. realizowany przez Akademię Muzyczną im. Karola Szymanowskiego Festiwal i Konkurs Skrzypcowy Violin Biennale, podczas którego prezentowana jest muzyczna twórczość Mieczysława Wajnberga czy Konkurs Pianistyczny MusicAlive realizowany przez artystów z Uniwersytetu Śląskiego. Pracownicy Akademii Muzycznej zajmują się również badaniami nad wsparciem dzieci przedwcześnie urodzonych, analizując skuteczność muzykoterapii w okresie noworodkowym i niemowlęcym. W Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach cyklicznie odbywają się m.in. Międzynarodowa Konferencja Projektowa i Międzynarodowy Studencki Konkurs Projektowy AGRAFA, Triennale Grafiki Polskiej (najstarszy prestiżowy przegląd polskiej grafiki współczesnej) oraz „Książka dobrze zaprojektowana – zacznijmy od dzieci” – wydarzenie, którego celem jest zwrócenie uwagi na potrzeby najmłodszych czytelników oraz szeroki wachlarz zagadnień związanych z projektowaniem książek dla dzieci.

Horyzont naukowej współpracy sięga daleko poza granice naszego kraju. Każda z uczelni współpracuje z wybranymi ośrodkami edukacyjnymi za granicą, co uatrakcyjnia dydaktykę oraz propaguje naukę. Tylko w ubiegłym roku uczelnie prowadziły ponad 40 europejskich projektów i grantów badawczych.

W najbliższych latach uczelnie Konsorcjum Miasta Nauki przygotują i zrealizują wspólnie przedsięwzięcia naukowe, popularyzatorskie i edukacyjne, poświęcone w szczególności:

– sposobom przeciwdziałania kryzysowi klimatycznemu i innym zagrożeniom cywilizacyjnym;
– rolą nauki w transformacji energetycznej, społecznej i cyfrowej, w tym zwłaszcza związanej z przemianami Śląska i Zagłębia wynikającymi z konieczności redukowania wydobycia i spalania węgla, wysokoemisyjnej działalności przemysłowej oraz kreowania nowych szans i możliwości rozwojowych w modelu zielonej i przyjaznej środowisku gospodarki i ekologicznego stylu życia;
– tworzeniu i wdrażaniu nowych technologii, sztucznej inteligencji oraz budowie związanych z nimi kompetencji zawodowych i społecznych;
– pogłębieniu interdyscyplinarności w podejściu do rozwiązywania problemów społecznych, technologicznych i regulacyjnych;
– wzmacnianiu ducha integracji europejskiej, współpracy międzynarodowej i międzykulturowej, a także pogłębianiu związków pomiędzy środowiskami akademickimi stron oraz ich partnerów zagranicznych.

Kilka przedstawionych wyżej efektów obecności i pracy naukowców śląskich uczelni, pokazuje sugestywnie, jak różnorodne i silne środowisko akademickie stanowią uczelnie tworzące Konsorcjum Miasto Nauki. Wspólnie stanowią one bezcenne dobro miasta i regionu, a korzyści z tej współpracy są i będą wymierne dla jego mieszkańców.

Źródło: Uniwersytet Śląski w Katowicach