Do niezwykle rzadkich (zachowały się prawdopodobnie tylko dwa egzemplarze na świecie) należy niewielka formatowo książeczka (10,5 x 7 cm), oprawna w deski obciągnięte czerwonym aksamitem. Jest to znane i wielokrotnie wydawane dzieło św. Ignacego Loyoli „Exercitia spirytualia”. Dlaczego więc jest takie unikatowe i niezwykłe? Dlatego, że ta edycja wydrukowana została w warsztacie typograficznym kolegium jezuickiego w Amacusie w Japonii w 1596 roku, zapewne w niewielkim nakładzie, skoro do naszych czasów przetrwały tylko dwa egzemplarze. Nasz w 1642 roku znalazł się w zbiorze hrabiego Georga von Oppersdorffa, a po wojnie z częścią jego kolekcji trafił do Katowic.

Natomiast prawdziwym unikatem, potwierdzonym przez holenderską bibliografię, jest tom pochodzący z Hagi z końca XVIII wieku. W 1793 roku księgarz i wydawca Johannes Coenradus Leeuwestijn opublikował książkę „Jakob En Zyn Heer” – holenderski przekład powieści „Kubuś Fatalista” autorstwa Denisa Diderota. Dzieło to po raz pierwszy drukiem ukazało się rok wcześniej w tłumaczeniu niemieckim w Berlinie, a ozdobione było dwiema rycinami Daniela Chodowieckiego, znakomitego malarza i grafika z Gdańska. W wydaniu holenderskim również znalazły się dwa miedzioryty, które na podstawie berlińskich ilustracji sztychował Theodorus de Roode. Dzieło Diderota po francusku po raz pierwszy zostało wydane pod tytułem „Jacques le fataliste et son maître” dopiero w 1796 roku w Paryżu.

Oba unikatowe dzieła dostępne są w wersji elektronicznej w Śląskiej Bibliotece Cyfrowej:
– https://www.sbc.org.pl/dlibra/publication/283759 („Exercitia spiritualia”)
– https://www.sbc.org.pl/dlibra/publication/84 („Jakob en zyn Heer”).

Źródło: Biblioteka Śląska