Pierwszy dzwonek już tuż, tuż. Ale czy na pewno dla wszystkich uczniów? W przeddzień rozpoczęcia roku szkolnego, zdecydowana większość rodziców dzieci w wieku szkolnym zastanawia się, co w sytuacji, gdy z powodu zagrożenia koronawirusem placówka zostanie zamknięta? Od 1 września wraca jednak dodatkowy zasiłek opiekuńczy dla rodziców, ale przysługiwać on będzie tylko w przypadku zamknięcia szkoły lub przedszkola. Powstają więc liczne pytania rodziców, ale i pracodawców – jak długo będzie obowiązywał zasiłek i w jaki sposób będzie wypłacany? Ekspert z MGM Kancelarii Radców Prawnych Mirosławski Galos Mozes radca prawny Damian Dziedzic wyjaśnia te nurtujące kwestie.
Dobrą wiadomość dla rodziców i opiekunów przekazała minister rodziny, pracy i polityki społecznej Marlena Maląg na zwołanej kilka dni temu konferencji prasowej. Od 1 września rodzicom i opiekunom przysługiwać będzie dodatkowy zasiłek opiekuńczy w przypadku zamknięcia czy niemożności zapewnienia opieki przez szkołę, przedszkole, żłobek, klub dziecięcy czy placówkę dziennego pobytu. Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 27 sierpnia 2020 r. w sprawie określenia dłuższego okresu pobierania zasiłku opiekuńczego w celu przeciwdziałania COVID-19, możliwość skorzystania z dodatkowego zasiłku opiekuńczego przewidziano na okres 20 dni, czyli od 1 do 20 września 2020 r.  Dodatkowy okres zasiłku będzie przysługiwał także tym rodzicom, którzy np. zatrudniają nianię. Jeśli z powodu COVID-19 niania nie będzie mogła sprawować opieki nad dzieckiem, wówczas rodzicom przysługuje zasiłek. Dodatkowy zasiłek opiekuńczy dla rodziców może być pomocny także w sytuacji, w której, ze względów bezpieczeństwa, dyrektorzy szkół, po spełnieniu określonych w przepisach przesłanek, zdecydują o zawieszeniu zajęć lekcyjnych w formie stacjonarnej i rozpoczęciu nauczania zdalnego przez Internet – przy wykorzystaniu metod i technik kształcenia na odległość, zgodnie ze stosownymi przepisami.
A co po 20 września?
Planowany zasiłek będzie obowiązywał do niedzieli 20 września. Powstają więc pytania o przyszłość – co w przypadku, gdy szkoła zostanie zamknięta np. 15 września na okres 2 tygodni? Niestety nie są znane jeszcze dalsze przepisy w zakresie przedłużenia zasiłku opiekuńczego. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej zapewniło jednak, że będzie na bieżąco monitorować sytuację wraz z Ministerstwem Edukacji Narodowej i podejmować kolejne decyzje.
W jakich przypadkach dodatkowy zasiłek opiekuńczy będzie przysługiwał?
Rodzice lub opiekunowie prawni mogą skorzystać z dodatkowego zasiłku opiekuńczego w kilku okolicznościach:
• w przypadku zamknięcia żłobka, przedszkola, szkoły lub klubu dziecięcego z powodu COVID-19, do którego dzieci lub osoby dorosłe niepełnosprawne uczęszczały,
• w przypadku niemożności sprawowania opieki przez nianię lub dziennego opiekuna z powodu COVID-19, oraz
• w przypadku niemożności zapewnienia opieki przez żłobek, klub dziecięcy, przedszkole, placówkę pobytu dziennego oraz inną placówkę lub podmiot zatrudniający dziennych opiekunów z powodu czasowego ograniczenia funkcjonowania tych placówek w związku z COVID-19.
Kto może liczyć na prawo do dodatkowego zasiłku opiekuńczego?
Tak jak dotychczas, dodatkowy zasiłek opiekuńczy w przypadku zamknięcia lub ograniczonego funkcjonowania placówek przysługiwać będzie:
• rodzicom dzieci w wieku do lat 8,
• ubezpieczonym rodzicom dzieci:
◦ do 16 lat, które mają orzeczenie o niepełnosprawności,
◦ do 18 lat, które mają orzeczenie o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności,
◦ do 24 lat, które mają orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego.
• ubezpieczonym rodzicom lub opiekunom osób pełnoletnich niepełnosprawnych, zwolnionym od wykonywania pracy z powodu konieczności zapewnienia opieki nad taką osobą.
Jak uzyskać dodatkowy zasiłek opiekuńczy?
Nie zmieniły się zasady występowania o dodatkowy zasiłek opiekuńczy.
– Aby otrzymać dodatkowy zasiłek opiekuńczy, wystarczy złożyć u swojego płatnika składek, np. pracodawcy, zleceniodawcy, oświadczenie o sprawowaniu opieki nad dzieckiem. Oświadczenie to jest jednocześnie wnioskiem o dodatkowy zasiłek opiekuńczy. Osoby prowadzące działalność pozarolniczą, składają oświadczenie w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych. Oświadczenie można złożyć w dowolnym momencie, ale trzeba je złożyć, bo bez niego Zakład Ubezpieczeń Społecznych albo płatnik składek nie wypłaci zasiłku – tłumaczy radca prawny Damian Dziedzic z MGM Kancelarii Radców Prawnych Mirosławski Galos Mozes.
Trzeba pamiętać, że nie zmieniły się także zasady przysługiwania dodatkowego zasiłku opiekuńczego. Zasiłek ten nie przysługuje, jeśli drugi z rodziców dziecka może zapewnić dziecku opiekę (np. jest bezrobotny, korzysta z urlopu rodzicielskiego czy urlopu wychowawczego). Dodatkowego zasiłku nie wlicza się do limitu 60 dni zasiłku opiekuńczego w roku kalendarzowym, który jest przyznawany na tzw. ogólnych zasadach.
Opieka nad dzieckiem w myśl przepisów prawa pracy
Oprócz prawa do dodatkowego zasiłku opiekuńczego, każdemu z rodziców, który wychowuje przynajmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat, zatrudnionemu na podstawie umowy o pracę, przysługuje w ciągu roku kalendarzowego prawo do zwolnienia od pracy w wymiarze 16 godzin albo 2 dni, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia, niezależnie od liczby dzieci pozostających na wychowaniu. Uprawnienie to wynika wprost z treści art. 188 Kodeksu pracy.
Pracujący rodzic decyduje, czy wolne weźmie w przeliczeniu na dni czy na godziny. W pierwszym wypadku ma do dyspozycji 2 dni liczone tak, jakby każdy z nich trwał 8 godzin. W drugiej sytuacji, rodzic deklaruje wykorzystanie 16 godzin, przy czym ustawodawca nie przewidział minimalnego wymiaru zwolnienia udzielanego w godzinach, pozostawiając to w gestii pracownika. Oznacza to, iż istnieje możliwość rozpisania tych godzin na kilka, a nawet kilkanaście dni. Przykładowo – pracownik zadeklaruje, iż przez 16 dni będzie wykorzystywał 1 godzinę zwolnienia w celu opieki nad dzieckiem. Przy zatrudnieniu w niepełnym wymiarze etatu, w niektórych przypadkach (np. zakładając, iż przy 3/5 etatu pracownik zobowiązany jest świadczyć pracę 3 dni w tygodniu) warto skorzystać z pierwszej możliwości, gdyż również wtedy przysługują 2 dni opieki nad dzieckiem, podczas gdy przy wyborze wymiaru godzinowego liczba tych godzin ulega zmniejszeniu, proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika
Pracownik może skorzystać z tego prawa również wtedy, gdy drugi rodzic (czy opiekun) nie pracuje (nie prowadzi działalności zarobkowej) albo korzysta z urlopu macierzyńskiego (urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego), rodzicielskiego lub wychowawczego. Warto jednak pamiętać, że jeżeli oboje rodzice lub opiekunowie dziecka są zatrudnieni, uprawnienie powyższe przysługuje jednemu z nich.

Źródło: Instytut Publico
Opracowanie: Kancelaria Radców Prawnych Mirosławski Galos Mozes Sp.j.