Kontrast

A A A A

Rozmiar tekstu

A-   A+
Kultura

15 października, 2020

Sprawiedliwi Wśród Narodów Świata uhonorowani w Gliwicach

Dzisiaj, 15 października 2020 r. o godzinie 15.00 w Domu Pamięci Żydów Górnośląskich, oddziale Muzeum w Gliwicach, odbędzie się uroczystość wręczenia medali Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata (hebr. ‏חֲסִידֵי אֻמּוֹת הָעוֹלָם‎ Chasid Umot ha-Olam) – najwyższego izraelskiego odznaczenia cywilnego nadawanego nie-Żydom, przyznawanego przez Instytut Pamięci Męczenników i Bohaterów Holokaustu Jad Waszem w Jerozolimie.

Podczas uroczystości w Gliwicach medale zostaną wręczone potomkom pięciorga polskich Bohaterów, którzy z narażeniem życia ratowali Żydów podczas II Wojny Światowej.
Organizatorem uroczystości jest ambasador Izraela w Polsce, jako gospodarz miejsca uroczystości wystąpi prezydent Gliwic.
Uroczystość będzie transmitowana na żywo na kanale Ambasady Izraela w serwisie YouTube https://www.youtube.com/user/IzraelAmbasada

Dom Pamięci Żydów Górnośląskich jest oddziałem Muzeum w Gliwicach. Znajduje się w budynku dawnego domu przedpogrzebowego, wybudowanym w latach 1902-1903 według projektu wiedeńskiego architekta Maxa Fleischera. Dom ten, zważywszy na masowe niszczenie mienia żydowskiego w latach 30. i 40. XX wieku, stanowi wręcz bezcenny zabytek. Neogotycki, jednokondygnacyjny budynek jest wykonany z ozdobnej cegły klinkierowej. Część środkową tworzy duża hala dwukrotnie przewyższająca boczne skrzydła. Wieńczy ją ośmiodzielne sklepienie krzyżowo-żebrowe ozdobione freskiem przedstawiającym gwiaździste niebo. W hali głównej, na ścianie wschodniej i zachodniej znajdują się zachowane wysokie ostrołukowe okna z witrażami o motywach geometrycznych z trzema gwiazdami Dawida. Do II wojny światowej obiekt i znajdujący się obok cmentarz pełniły swoją pierwotną funkcję. Podczas wojny budynek był magazynem wojskowym, nie uległ jednak zniszczeniu. Po 1945 roku cmentarz i dom przedpogrzebowy użytkowała powojenna Gmina Żydowska, działająca w Gliwicach, w części bocznej zaś znajdowało się mieszkanie dozorcy. Z czasem nieużywany budynek zaczął popadać w ruinę.
W 2003 roku obiekt został wpisany do rejestru zabytków, a w 2008 roku Gmina Żydowska przekazała go Miastu Gliwice. W 2012 roku prezydent miasta podjął decyzję o odrestaurowaniu dawnego żydowskiego domu przedpogrzebowego i przekształceniu go w oddział Muzeum w Gliwicach, któremu nadano nazwę Dom Pamięci Żydów Górnośląskich w Gliwicach. Rewitalizację zabytkowego obiektu sfinansowano w całości z budżetu Miasta Gliwice. Misją placówki jest upowszechnianie wiedzy na temat historii Żydów na Górnym Śląsku oraz ich wkładu w rozwój regionu. W 2016 roku Dom Pamięci Żydów Górnośląskich w Gliwicach zwyciężył w konkursie na Najlepszą Przestrzeń Publiczną Województwa Śląskiego w kategorii zrewitalizowany obiekt użyteczności publicznej. Miasto Gliwice zostało docenione za „uratowanie obiektu będącego świadkiem historii Śląska, za jego wzorcową renowację i stworzenie miejsca aktywności kulturalnej i edukacyjnej oraz za ambitne plany wykorzystania go na cele muzealne”.
Znajdujący się w pobliżu dawnego domu przedpogrzebowego cmentarz żydowski został założony w 1902 roku. Powodem jego powstania było zapełnienie starego cmentarza żydowskiego znajdującego się przy ul. Na Piasku i wzrastająca liczba wyznawców judaizmu. Układ kwater na nowym cmentarzu jest dobrze zachowany. Do dnia dzisiejszego ocalało ponad 600 nagrobków, w tym przyścienne grobowce rodzinne utrzymane w stylistyce historyzmu, secesji i modernizmu. Przez środek cmentarza biegnie główna aleja z wysokimi drzewami. Przy niej stoi pomnik poświęcony 58 gliwickim Żydom poległym w I wojnie światowej. Wykonano go z szarego granitu w formie sześcianu. W części południowo-wschodniej znajdują się współczesne nagrobki. Cmentarz do dnia dzisiejszego pełni swoją podstawową funkcję i jest jedną z trzech czynnych żydowskich nekropolii w województwie śląskim. Teren cmentarza żydowskiego o powierzchni 2,5 ha został odgrodzony od ulicy ceglanym murem z dwiema dużymi bramami o kutych żeliwnych kratach.

Społeczność żydowska w Gliwicach
Gliwice do 1945 roku były miastem niemieckim. Tutejsza społeczność żydowska wywodziła się z przybyłych z zachodu Europy żydów aszkenazyjskich. Trudno przecenić rolę, jaką odegrali oni w rozwoju i historii Gliwic. Zwłaszcza w szczytowym okresie epoki industrialnej, kiedy gliwiccy żydzi stanowili niemal 17% ogółu wszystkich mieszkańców. Byli wśród nich wybitni przemysłowcy i innowatorzy jak Oskar Troplowitz, wynalazca kremu Nivea, twórca istniejącego do dzisiaj koncernu Beiersdorf, ludzie kultury i sztuki, lekarze i prawnicy, a także radni miejscy. W większości gliwiccy żydzi byli mocno zasymilowani, utożsamiali się z kulturą, językiem i państwem niemieckim, czując się jego pełnoprawnymi obywatelami – Niemcami wyznania mojżeszowego. Wielu z nich w czasie I wojny światowej oddało życie za swoją ojczyznę. W 1932 roku Gmina Żydowska ufundowała pomnik poświęcony ich pamięci. Zaledwie kilka lat później nazistowskie bojówki podpaliły gliwicką synagogę. Ostatecznie tutejsza gmina żydowska została zniszczona w latach 40. W 1903 roku jej przedstawiciele z dumą otwierali Dom Przedpogrzebowy, wzniesiony, jak wówczas powiedziano „Gminie na chwałę, a miastu na ozdobę”. Tragiczny koniec tutejszej gminy żydowskiej wyznacza śmierć jej ostatniego przewodniczącego, Artura Kochmanna: radcy prawnego, wieloletniego radnego miejskiego, któremu za zasługi dla miasta przyznano tytuł honorowego mieszkańca Gliwic. Tuż przed świętami Bożego Narodzenia 1944 roku wywieziono go do nieodległego Auschwitz – Birkenau i zabito.
Link do filmu Muzeum w Gliwicach o żydowskiej społeczności Gliwic https://youtu.be/AS_zY-c4Gkg
Źródło: UM Gliwice
Zdjęcie:pixabay

Możliwość komentowania jest wyłączona.