Stres jest naturalną reakcją organizmu na różnego rodzaju doświadczenia czy zdarzenia. Na niektórych działa mobilizująco, jednak w większości przypadków wprawia w stan zakłopotania, zniechęca do działania i przygnębia, co negatywnie wpływa na nasze zdrowie. Czy ze stresem można sobie poradzić?

Problem stresu dotyczy każdego z nas, dlatego warto uświadomić sobie, czym on tak naprawdę jest. Najprościej mówiąc, to reakcja organizmu w odpowiedzi na wydarzenia, które zakłócają jego równowagę, obciążają lub przekraczają nasze zdolności do skutecznego poradzenia sobie. Takie „wydarzenia”, to tak zwane stresory. Można podzielić je ze względu na źródło ich występowania, mowa tutaj o stresorach fizycznych (takich jak: hałas, choroby, katastrofy) oraz społecznych (na przykład: problemy rodzinne, utrata bliskiej osoby, brak zatrudnienia). Innym kryterium ich kwalifikacji jest siła oddziaływania. Wyróżniamy stresory codzienne (konflikt, spóźnienie), poważne, będące wynikiem życiowych zmian (zawarcie związku małżeńskiego, narodziny dziecka), a także katastrofalne, cechujące się oddziaływaniem na całe grupy ludzi (wojny, zamachy). Jak się okazuje, stres nie zawsze wiąże się z negatywnymi wydarzeniami, a zatem jego istotą jest przede wszystkim konieczność przystosowania się do nowej sytuacji stanowiącej wyzwanie.
Wielu z nas chciałoby się całkowicie pozbyć stresu, jednak nie możemy zapominać, że pełni on wyjątkową rolę w naszym życiu. W pierwszej fazie, reakcja na stres, to nic innego jak zmobilizowanie sił organizmu i zwiększenie wydolności funkcji poznawczych. Oznacza to, że umiarkowany stres działa pozytywnie, pobudza oraz motywuje do działania, a także pomaga rozwiązać trudne zadanie lub znaleźć wyjście z jakiejś sytuacji. Dopiero w drugiej fazie, kiedy jego poziom wzrasta, a metody rozwiązania nie działają, pojawia się krytyczna reakcja na stres. To właśnie wtedy zaczyna działać demotywująco, dezorganizując przy tym myślenie oraz działanie i wzbudzając w człowieku gniew, lęk czy frustrację. W trzeciej fazie pojawia się chęć obrony, jaką może być ucieczka przed stresującą sytuacją. Konsekwencją tego jest całkowite odcięcie się od innych i izolacja od świata. Za pojawienie się reakcji na stres odpowiadają głównie trzy hormony. Jako pierwsza wydzielana jest adrenalina, czyli hormon stresu pełniący główną rolę w generowaniu odpowiedzi ustroju na zdarzenie wywołujące napięcie nerwowe. Następnie do krwiobiegu trafia noradrenalina, a w sytuacji kryzysowej trwającej dłużej niż 10-20 minut, zaczyna być wydzielany kortyzol. Kiedy kryzys nieco łagodnieje, spada poziom adrenaliny i noradrenaliny, ale kortyzol wciąż pojawia się w dużej ilości, przez co powoduje wiele niekorzystnych zmian w organizmie.
Każdy z nas nieco inaczej reaguje na stres, jednak do najczęstszych objawów zaliczmy: przyspieszone tętno, wzmożone pocenie się, suchość w jamie ustnej, kołatanie serca, poczucie napięcia, rozdrażnienie, nerwowość, zaburzenia koncentracji, chaotyczne wypowiadanie się czy tiki nerwowe. Są to objawy krótkotrwałe, często ustępujące same, jednakże życie w ciągłym stresie, a zatem w stałej gotowości do walki lub ucieczki, osłabia naszą odporność i jest przyczyną większości chorób. Adrenalina zwiększa częstotliwość skurczów serca, co może powodować częstoskurcz, arytmię i zaburzenia tętna. Ponadto hormon ten wpływa na zaburzenie gospodarki potasowej i wzrost ciśnienia krwi, co z kolei może prowadzić do rozwoju nadciśnienia, zawału serca czy udarów mózgu. W reakcje związane ze stresem przewlekłym angażowana jest przysadka mózgowa, czyli gruczoł wpływający na pracę innych gruczołów dokrewnych. To właśnie dlatego stres powoduje zakłócenie całej gospodarki hormonalnej i może być skutkiem takich chorób jak cukrzyca lub niepłodność. Zaburzenia hormonalne niekorzystnie odbijają się także na gospodarce wapniowo-fosforanowej, powodując osłabienie kości i choroby stawów. Biorąc pod uwagę, że układ pokarmowy jest silnie unerwiony, szybko i żywiołowo reaguje na stres. Prowadzi to do zakłóceń pracy w żołądku i jelitach, refluksu oraz zmian w rytmie i częstotliwości wypróżniania się. Innymi dolegliwościami są zaburzenia natury psychicznej, zaniki pamięci, bóle głowy, wady zgryzu i problemy z ciążą. Warto również wspomnieć o ogólnym osłabieniu układu odpornościowego, gdyż stres powoduje słabsze wchłanianie się witamin i minerałów, co niekorzystnie wpływa na zdrowie, zwiększa ryzyko pojawienia się schorzeń autoimmunologicznych, stajemy się bardziej podatni na zakażenia, a także mogą występować grzybice, alergie i trudniej goją się rany.
Stresu nie da się wyeliminować, ale można zminimalizować jego negatywne skutki. Jest to możliwe dzięki produkowanej przez mózg serotoninie – jednym z neuroprzekaźników, decydującym o dobrej kondycji psychicznej i odporności na stres. Okazuje się, że mamy wpływ na jej wydzielanie. Najprostszym sposobem, który można zastosować jest głębokie oddychanie. Jak wykazują badania, pomaga to w przywróceniu równowagi i zmniejszenia poczucia niepokoju. Równie pomocne jest regularne wykonywanie ćwiczeń fizycznych dostosowanych do swoich możliwości. To właśnie ruch poprawia samopoczucie, pozwala odpocząć psychice, rozładowuje emocje oraz przywraca do równowagi. Nie bez znaczenia jest odpowiednie odżywianie, dlatego warto zwrócić uwagę na to, co jemy i jak szybko spożywamy posiłek. Ponadto, starajmy się zachować równowagę pomiędzy życiem zawodowym i prywatnym, dając sobie szansę na wypoczynek, a także zadbajmy o właściwą ilość, jakość oraz regularność snu, która jest niezbędna do wypoczęcia i tym samym zwiększenia naszych zasobów do radzenia sobie ze stresem. Dobrym sposobem może okazać się po prostu wyobrażanie sobie czegoś pozytywnego. Takie wizualizacje pomagają zmienić negatywne nastawienie i przezwyciężyć stresujące chwile. Jeśli czujemy, że stres jaki nam towarzyszy jest zbyt silny i nie potrafimy sobie z nim poradzić lub występują dodatkowe dolegliwości, powinniśmy zgłosić się do internisty lub psychologa, który na podstawie wywiadu oraz odpowiednich testów postawi odpowiednie rozeznanie i rozpocznie leczenie. W zależności od przypadku, leczenie długotrwałego stresu polega na przyjmowaniu odpowiednich leków uspokajających lub tylko na uczęszczaniu na wizyty do psychologa.
Stres może mieć negatywny wpływ na nasze życie, dlatego walczmy z nim, bo tylko w ten sposób przywrócimy ład i spokój. Pamiętajmy, że najważniejsze w walce ze stresem będzie unikanie stresujących sytuacji, spojrzenie na nie z innej perspektywy, a przede wszystkim pozytywne myślenie.

autor: Martyna Majewicz